İnsanların çoğu ”bilgi nedir?” sorusunu sormaz. Genellikle bilgi zaten öğrendiğimiz bişeydir. İnsanlar ”bilgi nedir?” sormak yerine bilmiş gibi davranır. Ancak bilginin de bir tanımı var ve çeşitleri de var. Bu bir hak editörü olarak size bilginin ne olduğunu ve çeşitlerinden bahsedeceğim.
Bilgi, en kısa tanımıyla gerçektir. Aslında çok kullanılır fakat tanımlaması zor bir kavram olduğunu söyleyebilirim. Aslında zaman içinde de değişebilir. Ancak bilgi, genellikle, veya doğruluğu varsayılacak şekilde mümkün olan en yüksek kesinlik derecesi ile karakterize edilen, kişiler veya gruplar için mevcut olan bir dizi gerçek. Diye tanımlanır. En azından Wikipedia‘ya göre böyle. Bu tanıma göre bilgi tamamen değişiklik gösterebilir. Bence bilginin tanımı öğrenilen şeydir. Bir şeyi bilmek için öğrenmek gerekir. Onu buradan okuyabilirsiniz.
Biz şimdilik bilgi nedir tanımını yaptığımıza göre bilgi çeşitlerine bir bakalım. Bilgi çeşitleri gündelik bilgi, teknik bilgi, sanat bilgisi, dini bilgi, bilimsel bilgi ve felsefi bilgi olmak üzere 6’ya ayrılır.
Gündelik bilgi nedir?
Yalnızca duyu organları aracılığıyla insanların yaptıkları açıklamaları tanımladıkları bilgi çeşidine gündelik bilgi denir. Yani insanların gördükleri, duydukları, dokundukları, hissettikleri şeyleri açıklamasına denir. Bu bilgi tanımının oluşmasında denemelerin, tecrübelerin ve gözlemlerin etkisi vardır. Gündelik bilginin genel bir geçerliliği yoktur ancak bu varsayımda her gündelik bilginin yanlış olduğu anlamına gelmez. Örneğin ”erik ekşi bir meyvedir” dersek erik ekşidir genellemesine ulaşılabilir.
Teknik bilgi nedir?
İnsanların yaşamak için temel ihtiyaçlarını karşılaması ve günlük yaşamını idame ettirmesi amacıyla araç gereç yapımıyla ilgili bilgilerdir. Teknik bilgi gündelik bilgiyle ve bilimsel bilgiyle doğrudan alakalıdır. Gündelik bilgiye dayanan teknik bilgiler elbette insanların yaşantısından edindikleri tecrübelere dayanarak yaptıkları araç gereç yapmasıdır. Bilimsel bilgiye dayalı teknik bilgi ise bilimsel verilerin kullanılmasıyla araç gereç yapılması ve insanların hayat konforunu üst düzey seviyeye çıkarmasıyla ilgili bilgidir. Mühendislik alanı ve tıp alanı yüksek teknik bilgi içerir.
Sanat bilgisi nedir?
İnsanların dünyayı algılayış biçimi farklıdır. Her insan farklı bir şekilde hayatı kavrar. Sanat bilgisi, bilimden ve felsefeden farklıdır. Akıl ile algılanamaz. Duygulara, sezgilere ve coşku ile alakalıdır. Sanat bilgisi sanatçı ile onun yöneldiği nesne arasındaki ilgiden doğan bilgidir. Sanat bilgisinin en önemli özelliklerinden birisi de insanların kullandığı ifade aracının farklı olmasıdır. Diğer bilgi türleri ifade ve terimler için kullanılabilir. Ancak sanatçılar ise sesi, rengi ve maddenin çeşitli şekillerini kullanır. Yönelilen nesneyi özne olarak ifade edebilir.
Dini bilgi nedir?
İnançlı insanların koşulsuz şartsız kabul ettiği bir bilgidir. Kaynağı tanrı veya doğa üstü bir güçtür. Ancak geçmişte yaşamış bir fikir önderleri olabilir. Örneğin buda veya Konfüçyüs. İnsanların kutsal olarak baktıkları, inandıkları bilgidir. Dini bilgiye kesin olarak inanılır. Eleştirisi yapılamaz. Dini bilginin tanımını yaparken bu tür bilgileri bir inanç olarak tanımlayabiliriz.
Bilimsel bilgi nedir?
Yapılan yöntemlerle ve akıl yürütme yollarıyla herhangi bir şey hakkında elde edilen bilgidir. Bilimsel bilgiler üç gruba ayrılır. Formel bilimler yani mantık, matematik. Doğa bilimleri yani fizik, kimya biyoloji, coğrafya, jeoloji, astronomi gibi bilimler. Ve son olarak da insan bilimleri, psikoloji, sosyoloji gibi…
Bilimsel bilginin özellikleri ise
- Nesneldir. Bireyden bireye değişmeyip herkes için aynıdır.
- Evrenseldir. Bilim herhangi bir milletin, ırkın malı değil bütün bir insanlığın malıdır.
- Akla ve mantığa dayalıdır. Bilimsel olan, akılsaldır.
- Birikimli olarak ilerler.
- Sistemli ve düzenlidir.
- Eleştiriye açıktır. Aksine kanıt gösterildiği zaman bilimsel bilgi geçerliliğini yitirebilir.
Felsefi bilgi nedir?
Bir şeyden şüphe edilerek düşünmeye dayalı yola çıkılarak en son şüphe edilmeyen düşünceye felsefi bilgi denir. Mesela ben ”bilgi nedir?” tanımını yaptım ve bundan şüphe duydum. Tekrar bir tanım yaptım ve bu tanımdan şüphe duymadım. Öyleyse bu bir felsefi bilgidir. Yani en son düşünceye kadar şüphe edilen bilgidir. Bilgi, doğru ya da yanlış olma olasılığı olan sanıdan farklıdır. Bilgi, doğruluğu yönünde yeterli gerçeklere sahip olunan inanç ve iddiadır. Yani böylece her bilgi türünün birbiriyle bağlantısını anlıyoruz.
Felsefi bilginin özellikleri ise
- Subjektifitir.
- Eleştiricidir.
- Akla dayalıdır.
- Her sorunu aklın süzgecinden geçirir.
- Açıklamalarında bitmişlik ya da kesinlik yoktur.
- Sistemli, düzenli ve birleştirilmiş bir bilgidir.
Bilgi edinmenin bir çok yolu vardır. Akıl yürütme, hatırlama, araştırma, eğitim bunlardan bazılarıdır. Ayrıca bilginin doğasını, kökenlerini ve boyutlarını araştıran bir bilim dalı vardır. Epistemoloji.
