Geçtiğimiz yıllarda Libra olarak isimlendirilen ve daha sonra ise isim değişikliğine giden ödeme sistemi projesine Diem deniyor. Bu proje Facebook tarafından 2019 yılında geliştirilmeye başlandı. Blockchain tabanlı olacak olan projenin kurucu üyeleri arasında David Marcus, Morgan Beller ve Kevin Weil bulunuyor. Projenin amacı ise banka hesabı dahi olmayan insanlara finansal hizmet sunmayı amaçlıyor.
İsviçre merkezli bir kuruluş olan Diem projesi, kar amacı gütmemektedir. Kurucu şirketlere bakacak olursak Facebook, Mastercard, Paypal, Coinbase ve Andreessen Horowitz gibi şirketler yer alıyor. Birlik üyelerin asıl görevi sistem işleyişinin ve blockchain üzerinde gerçekleştirilen ve geliştirilen projeleri denetlemek ve hibe sağlamaktır. Yönetim kararlarını almak şirketlerin ayrıca görevlerindendir.
Diem projesi neyi hedefliyor?
Aslında Diem, telefonunuzdan bile bir ödeme sistemi oluşturmayı hedefler. Dünya çapında milyarlarca kullanıcıya ulaşmak isteyen Diem, akıllı sözleşme olan Move’u kullanıyor. Move dijital varlıkların kopyalanmasını önleyen akıllı sözleşme dilidir. Diem blockchain’ini Move ile birlikte oluşturuyor.
2019 yılında tek bir stablecoin çıkarmayı amaçlayan Diem, düzenleyicilerin engeline takılında ABD doları, Euro, Sterlin ve Singapur doları gibi para birimlerine sabit birden çok fazla stablecoin çıkarmayı planlıyor. Ayrıca Diem, bunun yarı sıra stablecoin’lerin tümünü dahil edecek şekilde bir token dolan Diem Dollar’ı (XDM) piyasaya sürecek.
Novi isimli cüzdanda saklanması planlanan XDM’nin ayrıca projeyi Novi adlı cüzdan tarafından geliştirilecektir. Cüzdan üzerinde yapılacak sistemle Facebook Messenger ve Whatsapp gibi sosyal medya platformlarına da entegre edilecek. Ayrıca kullanıcılar XDM al-sat işlemlerini gerçekleştirebilecek.
Diem Dollar bir kripto para mı?
Diğer kripto paraların bir çoğu izne dayalı olmayan sistemlere sahiptir. Yani blockchain’lere sahiptir. Kontrol eden yoktur ve internete ulaşabilen herkes bu sistemlere erişim sağlayabilir. Siz de bu blockchainlere erişebilir ve üzerinde proje gerçekleştirebilirsiniz. Bu yüzden merkezleri yoktur.
Diem (Libra) ise izne tabi bir sistem inşa ediyor. Bu sistem aslında daha çok şirket veri tabanlarına benziyor. Diem Birliği’ne üye olmayanlar yeni bir sistem kuramazlar. Yani merkezlik söz konusu.
Merkeziyetsizlik kripto paraların en temel özelliklerinden biri olduğundan dolayı, Diem Dollar’ın kripto para olduğunu söylemek pek mümkün değildir.
Diem blockchain’inde oluşturulacak ve tek bir itibari paraya bağlı olacak stablecoin’ler, değerlerini projenin rezervinde tutulan varlıklardan alacaklarından dolayı, tam olarak geleneksel stablecoin’lere benzemektedirler. Diem Dollar da bu stablecoin’lerin tümünü baz alacaktır, bu nedenle kripto paradan çok bir stablecoin olacağını söylemek mümkündür. Birliğin açıklamalarına göre, proje rezervinin en az yüzde 80′ini çok kısa vadeli devlet tahvilleri, yüzde 20’sini ise nakit oluşturacaktır.
Facebook, Statista verilerine göre Haziran 2021 itibarıyla aylık yaklaşık 2,85 milyar aktif kullanıcıya sahip. Yani Diem Dollar, piyasaya sürülür sürülmez dünya genelinde hızla yaygınlık kazanabilir.
Düzenleyicilerin ise ulusal para birimlerine rakip olabilecek Diem’e tepkileri sert oldu. Örneğin Almanya Maliye Bakanı Olaf Scholz, “Ulusal egemenliğin yapı taşlarından biri para basımıdır; bunu özel şirketlere bırakamayız” açıklamasında bulundu.
En sert tepkilerden birini ise Fransa Maliye Bakanı Bruno Le Maire verdi. Le Maire, “Bağımsız bir devletin en güçlü araçlarından biri olan para politikasının, demokratik kontrol altında olmayan bir varlığın eline düşmesine göz yumamam” diye belirtti.
Avrupa Birliği ise o zamanlarda adı Libra olan projenin '‘idare edilemez veya yüksek risk’' içerdiğini tespit etmeleri halinde, Libra’nın piyasaya sürülmesini engelleyeceklerini açıklamıştı. Hatta Fransa, Almanya, İtalya, İspanya ve Hollanda, Libra’nın piyasaya sürülmesini engellemek için güçlerini birleştirdi.
Düzenleyicilerin sert tepkilerinin ardından Mastercard, Visa ve Vodafone gibi bazı üyeler, birlikten çekilme kararı aldı.
Libra, Aralık 2020′de projenin adını Diem olarak değiştirme kararı. Projenin değiştirdiği tek şey, adı olmadı. Geliştiriciler, projenin düzenleyicilerden onay almasını hızlandırmak için planlarında da değişiklik yapmaya karar verdi.
Bu değişiklikler kapsamında Facebook’un projedeki etkisi azaltıldı. Projenin teknik kılavuzu da, Facebook’un rolünün azaltıldığının belirtilmesi amacıyla yeniden düzenlendi.
En büyük değişikliklerden biri ise, projenin misyonunda oldu. Önceleri mevcut ekonomik sisteme alternatif olarak görülen ve rekabet içinde olan Diem, kendini rakip olarak değil, tamamlayıcı olarak yeniden konumlandırdı.
Diem, ilk stablecoin testlerini 2021 yılında başlatmayı planlıyor.
